((مرگ ستارگان))

امروز در جای جای کهکشان می توان رد پای ستاره های از میان رفته را یافت. این رد پاها در بردارنده ابرهای از گازها هستند که پس از انفجار ستاره های بزرگ به وجود آمده اند. تاکنون یافتن پاسخ هایی در زمینه چگونگی این انفجارها همواره برای فضاشناسان دشوار بوده است. امروزه به کمک سوپر کامپیوترها و برنامه های شبیه ساز کامپیوتری شاید بسیاری از پژوهشگران به یافتن پاسخ های خود نزدیک تر شده باشند.

بقیه در ادامه مطلب

 ( خاموشی)

برخی از ستاره ها به گونه ای آرام با زندگی بدرو می گویند. این گونه ستاره ها هنگامی که مواد سوختی خود را از دست می دهند ، به آرامی به خاموشی می گرایند. برخی دیگر از ستارگان اما با مرگی سخت و ناگهانی به ناچار با زندگی بدرود می گویند. این گونه ستاره ها چون سوپرنوواها منفجر می شوند. نور آزاد شده از بزرگی این گونه انفجارها به اندازه ای بوده که در لختی از زمان ، نوردهی آن بیش از نور همه کهکشان است. یکی از این انفجارها در سال 1054 میلادی توسط فضاشناسان چین و بدون بدون به کار گیری هیچ گونه دستگاهی ثبت شده است. نور این انفجار تا 23 روز، حتی در روشنی روز نیز دیده می شده است. فضاشناسان از سال 1930 شمار فراوانی از این گونه انفجارها را با تلسکوپ دیده و به ثبت رسانیده اند. با این حال دانشمندان تا کنون نتوانسته بودن به یک مکانیزم فیزیکی که بتواند چنین انفجارهایی را در بر داشته باشد ، دسترسی یابند. امروزه اما  به کمک سوپرکامپیوترها یافتن پاسخ بسیاری از پرسش ها فراهم شده است.

(کوتوله های سفید)

یکی از سختی های کار دانشمندان در این بوده که آنها همواره درپی دستیابی به چگونگی ستاره آن هم پس از انفجار بوده اند. این کار در بسیاری از زمینه ها آن چنان هم آسان نیست ، چرا که پس از انفجارهای ستارگان تنها باقیمانده های از سوپرنووها به دست می آید که آن هم کار فضاشناسان را سخت تر می کند. بر پایه  تئوری های کنونی ستارگان از میان رفته بر دو بخشند. بخشنخست دربردارنده سوپرنوواهایی هستند که از گاز هیدروژن بی بهره اند. انفجار این گونه ستاره ها همواره یکسان است و نور بدست آمده از این گونه انفجارها به یک گونه کم می شود. ستاره های که از گاز هیدروژن بی بهره اند ، کوتوله های سفید نامیده می شوند. این گونه ستاره ها اندازه زمین هستند ، اما وزن آنها می تواند بیش از وزن خورشید باشد. با اینکه شمار بسیاری از این گونه ستاره ها در کهکشان وجود دارند ، اما کوچکی اندازه ، کار یافتن آنها را سختر می کند. کوتوله ای سفید به دلیل کمبود هیدروژن همواره دستخوش انفجارهای کهکشانی بوده اند. در این میان سختی کار در آن است که آیا این گونه  ستاره ها بسیار پایدار هستند ؟ مواد سازنده این گونه ستاره ها با نیروی کشش فراوانی که در آنها وجود برروی یکدیگر فشرده می شوند. با این حال زمانی که فشردگی این مواد به بالاترین اندازه خود می رسد ،  الکترون های موجود در مواد این ستاره ها بر روی یکدیگر تاثیری دفع کننده می گذارند. از این پس فشار و گرما در کانون این گونه ستاره ها افزایش یافته و به هم پیوستگی کربن واکسیژن در هسته ستاره موجب انفجار این گونه ستاره ها چون جوشیدن آب در یک دیگ ، نخست از درون آغاز شده و سپس حالتی افزاینده به خود می گیرد.

(ستاره های سنگین)

  بخش دوم ستارگانی که دستخوش انفجار می شود درزمره سنگین ترین ستاره های هستند که ما می شناسیم. زمانی که یک ستاره سنگین به پایان زندگی خود نزدیک می شود ، ساختاری چند لایه چون یک پیاز ،  اما با دمای افزاینده دارد. در هر لایه ای از این گونه ستارگان واکنش های ترکیبی ، موجب به وجود آمدن مواد سنگین میشوند.در کانون این گونه ستاره ها رفته رفته هسته ای از آهن پدید می آید ، ولی این هسته نمی تواند واکنش ترکیبی را پشت سرگذارد. اندک اندک فشار لایه های دیگر چنان افزایش می یابد که تنها راه ، از هم پاشیدگی و یا فروریختگی ستاره خواهیم بود. واکنش های نام برده موجب فشرده شدن الکترون ها بر روی هسته اتم ها می شوند. این کار واکنش هایی چون  به وجود آمدن پروتون ها را در پی خواهد  داشت که خود موجب به وجود آمدن نئوترین ها می شود. این کار نیرویی دفع کننده میان ذرات گوناگون این گونه ستاره به وجود می آورد که خود می تواند پروسه فروپاشی را متوقف سازد. در همین زمان یک ستاره نئوترونی درون ستاره نخستین به وجود می آید. این نیز در حالتی است که مواد گوناگون هم چنان در حال جذب شدن در هسته ستاره هستند. این مواد در هنگام برخورد با ستاره نئوترونی ، امواجی شوک دهنده با نیروی روبه بیرون از هسته را به وجود می آورند. در این هنگام نئوترین ها سرعت سرعت امواج شوک دهنده راافزایش داده و موجب انفجار ستاره می شوند و در زمان انفجار گرچه بیشتر مواد ستاره به یک سوپرتاپ می شود ، اما ستاره نئوترونی به جهت مخالف پرتاب می گردد. پس از انفجار ، ابری از مواد گوناگون در کهکشان باقی می ماند که مواد موجب در آن می توانند سازنده ستاره هایی دیگر باشند.

(پایان سخن)

با اینکه دانشمندان با به کار گیری سوپرکامپیوترها و شبیه سازی های کامپیوتری ، پاسخ برخی از پرسش های خود را یافته اند ، اما یافتن هر پاسخ می توانند پرسش دیگری را به میان آورد. پیش بینی می شود که شبیه سازی های کامپیوتری بهتر در آینده بتوانند کمکی در راه یافتن پایخ های دقیق تر برای پرسش های دانشمندان باشند.

گرد آوری : مهندس رضا انصاری فرد  (ماهنامه نوآوری)